ΗΠΑΤΙΤΙΔΑ Β

Η λοίμωξη από τον ιό της ηπατίτιδας Β (HBV λοίμωξη) εξακολουθεί να αποτελεί ένα σοβαρό πρόβλημα δημόσιας υγείας παγκοσμίως, ωστόσο τα τελευταία τριάντα χρόνια έχουν γίνει πολύ μεγάλες πρόοδοι στην πρόληψη αλλά και την αντιμετώπισή της.
Η ηπατίτιδα Β διακρίνεται σε οξεία και χρόνια μορφή. Στην χρόνια μορφή θα πρέπει να διακρίνουμε τις έννοιες της λοίμωξης όπου δεν υπάρχει σοβαρή φλεγμονή στα ηπατοκύτταρα και την έννοια της ηπατίτιδας (φλεγμονή, ίνωση, νέκρωση στα ηπατοκύτταρα). Η χρόνια ηπατίτιδα Β (ΧΗΒ) είναι αυτή που μπορεί να εξελιχθεί τελικά σε κίρρωση και ηπατοκυτταρικό καρκίνο.
Η οξεία ηπατίτιδα Β (ΟΗΒ) συνήθως δεν δίνει σημαντικά συμπτώματα και δεν γίνεται αντιληπτή από τον πάσχοντα. Όταν υπαρχουν συμπτώματα αυτά είναι ο ίκτερος, ανορεξία, ναυτία και εμετοί, έντονη κόπωση, πόνος στην άνω κοιλιά, μέτριος πυρετός. Τα συμπτώματα υποχωρούν σε λίγες εβδομάδες χωρίς να απαιτείται ειδική θεραπεία και η ανάρρωση είναι πλήρης.
Δυστυχώς ένα ποσοστό 5-10% των ενηλίκων με ΟΗΒ (και πολύ μεγαλύτερα ποσοστά σε μι-κρά παιδιά και νεογνά), δεν καταφέρνουν να εξαλείψουν τον ιό ο οποίος παραμένει στα ηπατοκύτ-ταρα και η νόσος μεταπίπτει σε χρονιότητα. Τα όσα θα αναφέρουμε παρακάτω αφορούν την χρόνια λοίμωξη από τον ιό της ηπατίτιδας Β (χρόνια HBV λοίμωξη).
ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ
Σύμφωνα με εκτιμήσεις του 2019 περίπου 295 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως είχαν χρόνια HBV λοίμωξη. Διακρίνονται χώρες με υψηλή συχνότητα (>8% του πληθυσμού), ενδιάμεση συχνότητα (2-8% του πληθυσμού) και χαμηλή συχνότητα ( <2% του πληθυσμού). Το ευχάριστο είναι ότι η Ελλάδα -σύμφωνα με μελέτες των τελευταίων ετών- φαίνεται να μεταπίπτει από χώρα ενδιάμεσης σε χώρα χαμηλής ενδημικότητας (κάτω από 2% του πληθυσμού με χρόνια HBV λοίμωξη). Ωστόσο σε μειονοτικούς πληθυσμούς (π.χ. αθίγγανοι, μετανάστες από χώρες των Βαλκανίων, της Ασίας, της Αφρικής ), η συχνότητα της νόσου εξακολουθεί να είναι μεγάλη.
ΤΡΟΠΟΙ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ
Ο ιός της ηπατίτιδας Β (HBV) μεταδίδεται α) με την σεξουαλική επαφή β) μέσω μεταγγίσεων αίματος ή παραγώγων του γ) με κοινή χρήση βελόνων και συρίγγων σε χρήστες ενδοφλέβιων ουσιών δ) κοινή χρήση προσωπικών αντικειμένων που μπορεί να έχουν ίχνη μολυσμένου αίματος (ξυραφάκια, νυχοκόπτες, οδοντόβουρτσες) και ε) με κάθετη μετάδοση από την έγκυο μητέρα στο έμβρυο ή από την μητέρα στο βρέφος (όχι μέσω θηλασμού).
Βελονισμός και τατουάζ δεν αποτελούν κίνδυνο για μετάδοση του ιού, εφόσον τηρούνται οι κανόνες απόστείρωσης.
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΟΛΟΓΙΑ
Η χρόνια HBV λοίμωξη συνήθως είναι ασυμπτωματική. Ανακαλύπτεται τυχαία σε κάποιον αιματολογικό έλεγχο ρουτίνας όπου ανιχνεύεται θετικό το αυστραλιανό αντιγόνο (HbsAg – ο βασικός δείκτης ανίχνευσης της HBV λοίμωξης).
Τα συμπτώματα –όταν εμφανισθούν- οφείλονται στις σοβαρές επιπλοκές της χρόνιας ηπατίτιδας Β που είναι η κίρρωση του ήπατος και το ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα (ΗΚΚ). Το 20% των ασθενών με χρόνια ηπατική νόσο χωρίς θεραπεία θα αναπτύξει σε 20-30 χρόνια κίρρωση. Ποσοστό 2% των κιρρωτικών ασθενών κάθε χρόνο αναπτύσσει ΗΚΚ.
ΠΡΟΛΗΨΗ
Το σημαντικότερο προληπτικό μέτρο είναι ο εμβολιασμός. Εμβόλια κατά του ιού της ηπατίτιδας Β εμφανίσθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Ωστόσο δεν έτυχαν καθολικής αποδοχής λόγω περιορισμένης αποτελεσματικότητας ή παρενεργειών.
Η επανάσταση ήρθε στις αρχές τις δεκαετίας του 1990, όταν παρουσιάστηκε το πρώτο εμβόλιο με την τεχνική του ανασυνδυασμένου DNA (Engerix), χωρίς παρενέργειες και με πολύ μεγάλη αποτελεσματικότητα.
Στην Ελλάδα ο εμβολιασμός κατά της ηπατίτιδας Β εντάχθηκε στο πρόγραμμα των παιδικών εμβολιασμών από το 1998, ενώ παράλληλα έχει εμβολιασθεί και σημαντικό ποσοστό του γενικού πληθυσμού. Αυτός είναι ένας βασικός παράγοντας που η ενδημικότητα της νόσου στην χώρα μας έχει ελαττωθεί σημαντικά.
Πρόσθετα προληπτικά μέτρα ιδιαίτερα αν κάποιος διαγνωστεί με χρόνια HBV λοίμωξη είναι ο εμβολιασμός του συγγενικού του περιβάλλοντος, η αποφυγή του αλκοόλ, η προφύλαξη κατά την επαφή, η ειδική ανοσοποίηση των νεογνών από μητέρες HBV θετικές και άλλα.
ΔΙΑΓΝΩΣΗ
Για την επιβεβαίωση της λοίμωξης με ιό της ηπατίτιδας Β διενεργούμε κατ’ αρχήν κάποιες αιματολογικές εξετάσεις (δείκτες ηπατίτιδας Β) που ανιχνεύουν είτε αντιγόνα (πρωτείνες που παράγει ο ιός), είτε αντισώματα που παράγει ο οργανισμός, καθώς και ένζυμα που σχετίζονται με την ηπατική λειτουργία (τρανσαμινάσες – SGOT και SGPT- και άλλες βιοχημικές εξετάσεις).
Η διάγνωση της οξείας ηπατίτιδας Β τίθεται με τιμές SGPT 8-10 φορές πάνω από το φυσιολογικό και ταυτόχρονα ανεύρεσης θετικού αντισώματος IgM anti-HBc, με ή χωρίς θετικό HbsAg (αυστραλιανό αντιγόνο).
Η διάγνωση της χρόνιας HBV λοίμωξης τίθεται σε ασθενείς με θετικό HBsAg για τουλάχιστον 6 μήνες ή με θετικό HBsAg και αρνητικό IgM anti-HBc.
Συμπληρωματικά στην παρακολούθηση της χρόνιας HBV λοίμωξης διενεργούνται εξειδικευμένες εξετάσεις όπως προσδιορισμός του ιικού φορτίου με μέτρηση του HBV-DNA με PCR, εκτίμηση της ίνωσης στο ήπαρ με ελαστογραφία, βιοψία ήπατος αν απαιτείται, υπερηχογράφημα ή αξονική άνω κοιλίας
ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Μεγάλο ποσοστό των πασχόντων από χρόνια HBV λοίμωξη δεν χρειάζεται να λάβει κάποιο θεραπευτικό σχήμα και τίθεται απλώς σε τακτική παρακολούθηση.
Τα κριτήρια για την έναρξη φαρμακευτικής αγωγής είναι οι τιμές της SGPT, του HBV-DNA και η εκτίμηση της ηπατικής ίνωσης μέσω της ελαστογραφίας.
Σύμφωνα με τις τρέχουσες οδηγίες η θεραπεία πρώτης επιλογής για την ΧΗΒ είναι η μονοθεραπεία με κάποιο από τα αντιικά φάρμακα εντεκαβίρη (Baraclude) ή τενοφοβίρη (Viread). Χορηγούνται σε μία δόση την ημέρα από το στόμα, δεν αναπτύσσεται αντοχή σε αυτά και είναι καλά ανεκτά. Η χρονική διάρκεια της θεραπείας αποτελεί ακόμα αντικείμενο μελετών, εξαρτάται από την ανταπόκριση στην αγωγή και μπορεί να ξεπεράσει τα 5 χρόνια.