ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ

ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Ο καρκίνος του παχέος εντέρου (ΚΠΕ) είναι ο συχνότερος καρκίνος στην Ευρώπη και ο 3ος σε συχνότητα παγκοσμίως. Είναι αρκετά συχνότερος στους άνδρες (σχέση ανδρών/γυναικών 1,75:1) και σε ηλικίες άνω των 60 ετών. Είναι σπάνιος σε ηλικίες κάτω των 40 ετών. Στην Ευρώπη 1 στους 20 άνδρες και μία στις 35 γυναίκες θα αναπτύξουν ΚΠΕ στη διάρκεια της ζωής τους.
ΠΡΟΔΙΑΘΕΣΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ
Μέχρι σήμερα δεν είναι επακριβώς γνωστό το τι προκαλεί τον ΚΠΕ. Έχουν εντοπισθεί πάντως αρκετοί παράγοντες κινδύνου που αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης της νόσου. Τέτοιοι είναι :
• Η ηλικία
• Η διατροφή που είναι πλούσια σε κόκκινο κρέας (μοσχάρι, αρνί, χοιρινό), σε επεξεργασμένο κρέας (αλλαντικά, λουκάνικα), πλούσια σε λιπαρά και φτωχή σε φυτικές ίνες

• Η υπέρμετρη κατανάλωση αλκοόλ
• Το κάπνισμα
• Η παχυσαρκία
• Ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου ΙΙ
• Η καθιστική ζωή.
• Το ιστορικό μεγάλων πολυπόδων στο παχύ έντερο
• Η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου (νόσος Crohn και ελκώδης κολίτιδα)
• Το οικογενειακό ιστορικό. Περίπου 20% των ΚΠΕ είναι οικογενείς δηλαδή υπάρχει αυξημένη συχνότητα περιστατικών σε συγγενείς 1ου βαθμού. Οι λόγοι μπορεί να είναι είτε κληρονομούμενα γονίδια, είτε κοινοί περιβαλλοντικοί παράγοντες.
ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΔΡΑΣΗ φαίνεται να έχουν α) μία διατροφή πλούσια σε φρούτα, δημητριακά και φυτικές ίνες και β) η άσκηση (αύξηση της φυσικής δραστηριότητας).
• Άλλες προτάσεις για μείωση της πιθανότητας ΚΠΕ όπως η μακροχρόνια λήψη ασπιρίνης ή γυναικολογικών ορμονών από μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, είναι αμφιλεγόμενες και δεν έχουν τεκμηριωθεί.
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΟΛΟΓΙΑ
Το 50% των πασχόντων από ΚΠΕ δεν αναφέρουν κανένα σύμπτωμα. Αυτό συμβαίνει συχνά όταν ο όγκος εντοπίζεται στο δεξί τμήμα του παχέος εντέρου όπου η διάμετρος του αυλού είναι μεγάλη και έτσι δεν προκαλούνται αποφρακτικά φαινόμενα, ούτε η απώλεια αίματος γίνεται αντιληπτή. Σε αυτές τις περιπτώσεις μοναδικό εύρημα είναι ο χαμηλός αιματοκρίτης (αναιμία).
Άλλα συμπτώματα που αξιολογούνται είναι
• Η αλλαγή των εντερικών συνηθειών.
• Η απώλεια αίματος με τις κενώσεις ιδιαίτερα το αίμα δεν έχει το ζωηρά ανοιχτό χρώμα της αιμορροϊδικής απώλειας.
• Η σταθερή ελάτττωση της διαμέτρου των κοπράνων.
Συμπτώματα όπως κοιλιακός πόνος, απώλεια βάρους, ανορεξία, επίμονο αίσθημα κόπωσης είναι μη ειδικά για ΚΠΕ αλλά πρέπει να εκτιμώνται κατ’αρχήν με κλινική εξέταση και έναν βασικό αιματολογικό έλεγχο.
ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ
Η εξέταση εκλογής για την διάγνωση του ΚΠΕ είναι η κολονοσκόπηση με λήψη βιοψιών για τον ιστολογικό έλεγχο.
Εξετάσεις όπως αξονική κολονογραφία ή βαριούχος υποκλυσμός γίνονται όπου η κολονοσκόπηση δεν είναι τεχνικά εφικτή.
Η εκτίμηση της επέκτασης του όγκου έξω από το παχύ έντερο γίνεται με αξονική τομογραφία κοιλιάς και θώρακα. Όπου χρειάζεται μπορεί να γίνει μαγνητική τομογραφία ή PET-scan.
Αιματολογικές, βιοχημικές εξετάσεις, καρκινικοί δείκτες κλπ συμπληρώνουν τον έλεγχο αλλά δεν προσφέρουν στην διάγνωση.
ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Ο συνδυασμός θεραπειών που θα ακολουθηθεί εξαρτάται από το στάδιο της νόσου.
Η σταδιοποίηση γίνεται προεγχειρητικά με τις απεικονιστικές εξετάσεις (αξονική τομογραφία κλπ) αλλά και διεγχειρητικά με την ιστολογική εξέταση του αφαιρεθέντος υλικού (λεμφαδένες κλπ).
Οι θεραπευτικές επιλογές είναι :
• Η χειρουργική εκτομή του όγκου (τμηματική κολεκτομή) μαζί με τους πέριξ ιστούς, λεμφαδένες, αγγεία κλπ, ώστε η αναστόμωση να γίνει σε υγιή όρια με στόχο την ίαση.
• Η χημειοθεραπεία προστίθεται σε πιό προχωρημένα στάδια της νόσου (στάδιο ΙΙΙ και IV - στο στάδιο ΙΙ αμφισβητείται η χρησιμότητά της). Μπορεί να γίνει προεγχειρητικά με στόχο τη συρρίκνωση της βλάβης και μετεγχειρητικά για την καταστροφή των καρκινικών κυττάρων που έχουν διαφύγει και την πρόληψη των υποτροπών. Ειδικά στον καρκίνο του ορθού συνηθίζεται ο συνδυασμός προεγχειρητικής χημειοθεραπείας και ακτινοθεραπείας ώστε να μικρύνει ο όγκος και να γλυτώσει ο ασθενής την μόνιμη κολοστομία.
• Η ακτινοθεραπεία δεν χρησιμοποιείται ως ρουτίνα στην αντιμετώπιση του ΚΠΕ (με την εξαίρεση του καρκίνου του ορθού), γιατί ο εντερικός βλεννογόνος είναι ευαίσθητος στην ακτινοβολία και παρουσιάζονται παρενέργειες. Χρησιμοποιείται ως ανακουφιστική θεραπεία μαζί με την χημειοθεραπεία στις ανεγχείρητες περιπτώσεις.
• Η στοχευμένη βιολογική θεραπεία. Ο όρος αναφέρεται στη θεραπευτική χρήση ουσιών που έχουν σχεδιαστεί ειδικά για να παρεμποδίζουν την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων. Κάποιες από αυτές εμποδίζουν τον σχηματισμό νεοαγγείωσης από τον όγκο, άλλες αναστέλλουν ένζυμα ή αυξητικούς παράγοντες που συμμετέχουν στον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων. Χορηγούνται μαζί με χημειοθεραπευτικά σκευάσματα ή όπου έχουν αποτύχει αυτά, σε όγκους σταδίου IV.
ΠΡΟΓΝΩΣΗ
Σε σύγκριση με άλλες κακοήθειες ο ΚΠΕ έχει αρκετά καλύτερη πρόγνωση. Η τελική έκβαση εξαρτάται φυσικά από το στάδιο της νόσου. Όταν ο όγκος περιορίζεται στο τοίχωμα του εντέρου η 5ετής επιβίωση φτάνει το 90%. Στο σύνολο των περιστατικών (ανεξαρτήτως σταδίου) η 5ετής επιβίωση στον Δυτικό κόσμο προσεγγίζει το 60%. Στις περιπτώσεις όπου υπάρχουν απομακρυσμένες μεταστάσεις (συνήθως σε ήπαρ και πνεύμονες) τα ποσοστά επιβίωσης είναι μικρά.
ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ
Επειδή όπως είπαμε ο ΚΠΕ αφ’ενός μεν πολύ συχνά δεν δίνει συμπτώματα, αφ’ετέρου δε η συχνότητά του είναι μεγάλη, όλες οι προηγμένες χώρες έχουν υιοθετήσει κάποιο πρωτόκολλο προληπτικού ελέγχου. Οι εξετάσεις που περιλαμβάνονται στα πρωτόκολλα αυτά είναι α) η κολονοσκόπηση β) η σιγμοειδοσκόπηση (εξέταση των 40 τελευταίων εκατοστών του παχέος εντέρου) και γ) η μικροσκοπική ανίχνευση αίματος (μη ορατού) στα κόπρανα (test Mayer ή FOBT).
Η ασφαλέστερη προσέγγιση είναι η διενέργεια κολονοσκόπησης κάθε 5-7 χρόνια για τις ηλικίες 50 έως 75 ετών.
Στις ηλικίες άνω των 75 δεν συνιστάται προληπτικός έλεγχος. Η εξέταση γίνεται βάσει ενδείξεων (παθολογικές εξετάσεις, συμπτώματα) σε συνάρτηση και με την γενικότερη κατάσταση της υγείας του εξεταζόμενου.
Όπου υπάρχουν περιστατικά ΚΠΕ στην οικογένεια, ο έλεγχος στα υπόλοιπα μέλη καλό είναι να αρχίζει νωρίτερα (40-45 έτη).