ΠΕΠΤΙΚΟ ΕΛΚΟΣ

Ορισμός : Έλκος είναι μία πληγή στον βλεννογόνο του στομάχου ή στο πρώτο τμήμα του δωδεκαδακτύλου που λέγεται βολβός (όπως στην παραπάνω φωτογραφία) , η οποία ξεπερνά το 0,5 εκ. σε διάμετρο και φτάνει τον υποβλεννογόνιο χιτώνα σε βάθος.
Διακρίνουμε επομένως το έλκος στομάχου και το έλκος δωδεκαδακτύλου. Οι δύο αυτές οντότητες έχουν πολλά κοινά στοιχεία , αλλά και διαφορές. Η βασικότερη διαφορά είναι ότι τα έλκη του δωδεκαδακτύλου είναι σχεδόν πάντα καλοήθη, ενώ τα έλκη του στομάχου είναι σε κάποιες περιπτώσεις κακοήθη και επομένως θέλουν στενότερη παρακολούθηση.

Στατιστικά στοιχεία : Μέχρι τις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα , το πεπτικό έλκος αποτελούσε σημαντική αιτία νοσηρότητας και θνησιμότητας. Αυτό άλλαξε για δύο λόγους : α) την κυκλοφορία ισχυρών επουλωτικών φαρμάκων (τα οποία αναστέλλουν δραστικά την έκκριση οξέος από το στομάχι) και β) την ενοχοποίηση ενός μικροβίου , του ελικοβακτηριδίου του πυλωρού, ως βασικού αιτιολογικού παράγοντα στην πρόκληση του έλκους .
Σύμφωνα με τις στατιστικές μελέτες το 10% του γενικού πληθυσμού θα παρουσιάσει πεπτικό έλκος κάποια στιγμή στη ζωή του, η συχνότητα ανδρών/γυναίκες είναι 2 : 1, ενώ τα έλκη 12/δακτύλου είναι 5-7 φορές συχνότερα από του στομάχου .
Αίτια :
α) η λοίμωξη από εικοβακτηρίδιο του πυλωρού . Η σημαντικότερη αιτία . Το ανιχνεύουμε στο 80% των γαστρικών και το 90% των δωδεκαδακτυλικών ελκών . Στον γενικό πληθυσμό υπάρχει στο 60% και από αυτούς ένα 10-15% θα αναπτύξει έλκος κάποια στιγμή στη ζωή του .
β) η χρήση ασπιρίνης και άλλων αντιφλεγμονωδών φαρμάκων (Voltaren , Ponstan, Brufen κλπ) . Ακόμα η χρήση μικρών δόσεων ασπιρίνης για πρόληψη αγγειακών επεισοδίων , μπορεί να προκαλέσει έλκη .
γ) Γενετικοί παράγοντες . Πάνω από 20% των πασχόντων από έλκος 12/δακτύλου έχουν και συγγενείς πρώτου βαθμού με τη νόσο .
δ) Το κάπνισμα καθυστερεί την επούλωση των ελκών και διευκολύνει την υποτροπή τους , ωστόσο δεν έχει ξεκαθαριστεί αν αποτελεί ανεξάρτητο αιτιολογικό παράγοντα του πεπτικού έλκους . Η υπερκατανάλωση αλκοόλ προκαλεί οξεία (ερεθιστική) γαστρίτιδα αλλά όχι έλκος . Τέλος , ο καφές δεν ενοχοποιείται για το πεπτικό έλκος .
ε) Σοβαρά υποκείμενα νοσήματα και άλλες σπανιότερες καταστάσεις .
Συμπτώματα : Πόνος στο επιγάστριο 1-3 ώρες μετά το φαγητό ή τις πρώτες πρωινές ώρες σε έλκος δωδεκαδακτύλου , διάφορα δυσπεπτικά ενοχλήματα (κάψιμο , ερυγές , βάρος μετά το φαγητό). Συχνά τα συμπτώματα είναι ήπια.
Συμπτώματα όπως επίμονη ανορεξία , ταχύς κορεσμός (να χορταίνει κανείς με μικρή ποσότητα φαγητού) , δυσφαγία (δυσκολία στο να κατέβει το φαγητό στο στομάχι ), συχνοί εμετοί σε ηλικίες άνω των 50 πρέπει να αξιολογούνται ως ανησυχητικά και να γίνεται γαστροσκόπηση χωρίς χρονοτριβή .
Επιπλοκές : α) αιμορραγία (γαστρορραγία / μέλαινες κενώσεις ή/και αιματέμεση) β) η διάτρηση (με επακόλουθη περιτονίτιδα , οπότε οδηγείται κανείς επειγόντως στο χειρουργείο και γ) η πυλωρική στένωση (απόφραξη της διόδου της τροφής προς το λεπτό έντερο και επίμονοι εμετοί) .
Θεραπεία : Η θεραπεία συνίσταται στην εκρίζωση (εξάλειψη) του ελικοβακτηριδίου , με ολιγοήμερη χορήγηση ενός συνδυασμού αντιβιοτικών μαζί με ένα επουλωτικό-αντιεκκριτικό φάρμακο (π.χ. Losec, Controloc, Pariet, Nexium κλπ) . Μετά το τέλος των αντιβιοτικών, το επουλωτικό φάρμακο συνεχίζεται για 4-6 εβδομάδες ακόμα.
Επειδή με την πάροδο των ετών η αντοχή του ελικοβακτηριδίου στα αντιβιοτικά αυξάνει , χορηγούνται διαφορετικοί και πιό πολύπλοκοι συνδυασμοί , ώστε το ποσοστό επιτυχίας της θεραπείας εκρίζωσης να προσεγγίζει το 90%.
Την επιτυχία της αγωγής εκρίζωσης ελέγχουμε μετά από 3-4 μήνες , με κάποια απλούστερη μέθοδο π.χ. το τεστ αναπνοής (urea breath test). Σε περίπτωση που το ελικοβακτηρίδιο δεν έχει εκριζωθεί, δίνουμε εναλλακτικό αντιβιοτικό σχήμα, με τρία διαφορετικά αντιβιοτικά. Από την πρακτική μας εμπειρία, το ποσοστό εκρίζωσης μετά από τα δύο αντιβιοτικά σχήματα ξεπερνά το 95%.

Τα έλκη του στομάχου πρέπει να ελέγχονται με πολλαπλές βιοψίες κατά την πρώτη γαστροσκόπηση . Εάν οι βιοψίες δεν δειξουν κάτι ύποπτο , ακολουθείται η ίδια αγωγή με τα έλκη δωδεκαδακτύλου . Ωστόσο σκόπιμο είναι να επαναλαμβάνεται η γαστροσκόπηση 6 μήνες μετά, για να επιβεβαιωθεί η επούλωση του έλκους και η ομαλοποίηση της περιοχής .
Δίαιτα : Μετά την επιτυχή εκρίζωση του ελικοβακτηριδίου, ο πρώην ελκοπαθής απαλλάσεται από τα συμπτώματα και μπορεί να σιτίζεται ελεύθερα. Επομένως οι περιοριστικές δίαιτες - κατάλοιπα του παρελθόντος δεν έχουν ιδιαίτερη αξία. Όταν οι ασθενείς με ρωτούν τι να αλλάξουν στο διαιτολόγιό τους, τους λέω το κάπνισμα. Εν πάσει περιπτώσει τηγανητά φαγητά σε κακής ποιότητας λάδι, καρυκεύματα - μπαχαρικά, υπερκατανάλωση αλκοόλ, βαρειές σάλτσες, πολλοί καφέδες ή τροφές στις οποίες υπάρχει γνωστή δυσανεξία , καλό είναι να αποφεύγονται .